შესვლის ფორმა
სტატისტიკა
სულ ონლაინში: 1 სტუმარი: 1 მომხმარებელი: 0
სტატისტიკა!!!
|
 |
| | | RSS | | ძალა ერთობაშია!!! | | |
სტატიების კატალოგი
სამეგრელოს გლეხთა აჯანყება 1856-1857
სამეგრელოს გლეხთა აჯანყება 1856-1857, ბატონყმური ჩაგვრის წინააღმდეგ მიმართული აჯანყება. XIX საუკუნის 30-იან წლებიდან განსაკუთრებით მძიმე ვითარება შეიქმნა სამეგრელოში, როდესაც თავადების, აზნაურებისა და სამღვდელოების მიერ ყმა გლეხების აშკარა ძარცვას, თვითნებობასა და ძალადობას დაერთო ყირიმის ომის მძიმე შედეგები. ომიანობის მთელი სიმძიმე მშრომელ მოსახლეობას დააწვა (ომისათვის ხარჯებს გლეხებისაგან იღებდნენ). გლეხები საბატონო გადასახადებს ვერ იხდიდნენ და დავალიანება იზრდებოდა. ოსმალთა თარეშისაგან დარბეული და გაჩანაგებული გლეხები, რომლებიც ფიზიკურ განადგურებას გადარჩნენ, ტყეში გაიხიზნენ, საძოვარ მიწებს ფარულად ყანებად ამუშავებდნენ, ხშირად კი იქვე სახლდებოდნენ. ამასთან უკიდურესად დაქვეითდა წარმოება, გაჩანაგდა მეურნეობა, მოიშალა ვაჭრობა, დაეცა ფულის კურსი. თავადაზნაურობამ სცადა ომისაგან მიყენებული ზარალი გლეხთა გაძლიერებული ექსპლუატაციით აენაზღაურებინა. 1856 ივლისის ბოლოს სამეგრელოს დედოფალი ეკატერინე დადიანი პეტერბურგს გაემგზავრა იმპერატორ ალექსანდრე II-ის მეფედ კურთხევის ცერემონიალზე დასასწრებლად. სამთავროს მართვა-გამგეობა განსაკუთრებული ინსტრუქციით თავის მაზლს გრიგოლ დადიანს ჩააბარა. სახლთუხუცეს ჩიქოვანს უბრძანა მოეწესრიგებინა სამოურავო მამულები, ჩამოერთმია გლეხებისათვის მათ მიერ მიტაცებული ყანები და აეყარა ისინი იქიდან.
მღელვარება დაიწყო სოფ. სალხინოში (ახლანდელი მარტვილის რაიონი), სადაც სახლთუხუცეს ჩიქოვანის მიერ შევიწროებულმა გლეხებმა გადაწყვიტეს სასახლის მშენებლობაზე მუშაობის შეწყვეტა. მღელვარებას სათავეში ჩაუდგა ფარული სათათბირო ორგანო "სხუნუ". 1856 მიწურულს სალხინოში მეზობელი 7 სოფლის 1000-ზე მეტმა გლეხმა მოიყარა თავი. ისინი წაჩხურის ეკლესიის გალავანში ფიცის მიღების შემდეგ უტუ თოდუას მეთაურობით კიწიისაკენ (ახლანდელი მარტვილის რაიონი) გაემართდნენ და იქვე ახლოს დაბანაკდნენ, ამ დროს სალიპარტიანოს 16 სოფლის 2 ათასი კომლი აჯანყებულთ შეუერთდა. მეამბოხეთა ლაშქარი 4 ათას კაცამდე გაიზარდა. სალიპარტიანო აჯანყების პირველ ბანაკად იქცა, აჯანყების მეორე კერა იყო ჯვარი (ახლანდელი წალენჯიხის რაიონი). ჯვარში ბრძოლის სათავეში ჩაუდგა მჭედელი უტუ მიქავა, რომელიც თავისი რაზმით სოფ. საჩინოსაკენ (ახლანდელი წალენჯიხის რაიონი) გაემართა. აქ მათ აჯანყებულთა ახალი რაზმი შეუერთდა. აქედან აჯანყებულები წალენჯიხაში შეიჭრნენ. საჭილაოსა და სუჯუნის მაზრების აჯანყებულებს სათავეში ჩაუდგა კოჩა თოდუა. ეს იყო აჯანყების მესამე რაიონი. მეოთხე რაიონს ქმნიდა ზუგდიდის მაზრაში მოქმედი გლეხთა რაზმი, რომელსაც გლეხი კეზუა მეთაურობდა.
1857 გაზაფხულზე აჯანყებულთა ეს კერები გაერთიადნენ და საერთო ხელმძღვანელად აირჩიეს უტუ მიქავა. აჯანყებულებმა შექმნეს დროებითი მმართველობა. აპრილის მიწურულს პეტერბურგიდან დაბრუნდა ეკატერინე დადიანი. მან მოლაპარაკებით სცადა საქმის მოგვარება, მაგრამ უშედეგოდ. წარმატებით დამტავრებული რამდენიმე ოპერაციის შემდეგ 12 მაისს, აჯანყებულებმა დაიკავეს ზუგდიდი. 13 მაისს სცადა აჯანყებულთა დაწყნარება, მაგრამ მოლაპარეკება ხელჩართული შეტაკებით დამთავრდა. დედოფალი იძულებუყლი გახდა დახმარება რუსეთის ხელისუფლებისათვის ეთხოვა. რუსეთის მთავრობა, ამ მოვლენის თავის სასარგებლოდ გამოყენების მიზნით, ეკატერინეს დახმარებას შეჰპირდა. ქუთაისის გუბერნატორი ნ. კოლიუბაკინი სამხედრო ძალით სამეგრელოში შევიდა. 20 მაისს იგი აჯანყებულებს შეხვდა. ამ შეხვედრაზე უ. მიქავამ მას მშრომელი მოსახლეობის მძიმე მდგომარეობა და აჯანყების ნამდვილი მიზეზები გააცნო და 8 მუხლისაგან შემდგარი მოთხოვნა ჩამოუყალიბა: აკძალულიყო გადასახადების თვითნებური გადიდება, დაწესებულიყო კანონზე დამყარებული მმხართველობა, მოსპობილიყო ტანჯვა-წამების მეთოდები და სხვა. კოლიუბაკინმა გლეხებს დახმარება აღუთქვა, თუ ისინი დაიშლებოდნენ. გლეხები დაიშალნენ, მაგრამ იარაღი არ დაუყრიათ. მღელვარება გრძელდებოდა. ქუთაისიდან დამხმარე ძალის ჩასვლი შემდეგ მთავრობამ გლეხებს საბატონო ვალდებულებათა შესრულება მოსთხოვა, ამასთან მებატონეებს უბრუნებდა აჯანყებულთა მიერ ჩამორთმეულ მოახლე-მოსამსახურეებს. მაისში მთავრობამ დააწესა ცხენოსანთა პატრული და ამით ერთგვარად არადგინა საპოლიციო ძალაუფლება. ივნისში ჯვარსალიპარტიანოს ოლქი კვლავ ამბოხების ცენტრი გახდა. მღელვარება გაძლიერდა საჭილაოს, ხობის, სუჯუნას, თეკლათის და სხვა რაიონებში. მთავრობამ მკაცრი ზომების მიღება გადაწყვიტა, აგვისტო-სექტემბერში სისხლისმღვრელი ბრძოლები გაიმართა ქვალონთან (ახლანდელი ხობის რაიონი), ჯვართან, თეკლათში (ახლანდელი სენაკის რაიონი), მარტვილის მონასტერთა, ნახუნუში (ახლანდელი მარტვილის რაიონი), ზუმში (ახლანდელი ჩხოკოწყუს რაიონი). ოქტომბერ-ნოემბერში მთავრობის ჯარებმა გადამწყვეტი ზომები მიიღეს აჯანყების ჩასაქრობად. ჯარისკაცები აჩანაგებდნენ მშრომელ მოსახლეობას. ოჯახებში ეგზეკუცია ჩააყენეს. ხელისუფლებამ აჯანყებულთაგან 41 რუსეთის შორეულ გუბერნიაში გადაასახლა 3-იდან 10 წლამდე ვადით.
მეფის მთავრობამ სამეგრელოს გლეხთა აჯანყება თავის სასარგებლოდ გამოიყენა, მოსპო სამთავროს ავტონომია, აჯანყებას დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა, მისი გავლენით საქართველოს სხვა კუთხეებშიც მოეწყო გლეხთა მასობრივი გამოსვლები ბატონყმური ჩაგვრის წინააღმდეგ. აჯანყება ფართოდ აისახა ხალხურ სიტყვიერებაში.
|
| კატეგორია: Мои статьи | დაამატა: KALMAXSKI (09.01.2010)
|
| ნანახია: 2206
| რეიტინგი: 0.0/0 |
კომენტარის დამატება შეუძლიათ მხოლოდ დარეგისტრირებულ მომხმარებლებს [ რეგისტრაცია | შესვლა ] |
|
